Ośrodek pomocy społecznej, niekiedy ośrodek pomocy rodzinie – instytucja samorządowa świadcząca pomoc społeczną, działająca w każdej gminie, w gminach miejskich noszą nazwę miejskich ośrodków pomocy społecznej, w gminach wiejskich – gminnych ośrodków pomocy społecznej.
Ośrodek pomocy społecznej tworzony jest na podstawie uchwały rady gminy, która nadaje mu statut i przekazuje w zarząd określone mienie. Podmiot ten nie ma osobowości prawnej, działa jako gminna jednostka organizacyjna, tworzona na podstawie art 9 ust.1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r.o samorządzie gminnym, posiada status jednostki budżetowej.
Ośrodek, realizując gminną strategię rozwiązywania problemów społecznych i wykonując zadania własne gminy w tym zakresie, podlega formalnie organowi wykonawczemu gminy (wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta). Kierownik ośrodka pomocy społecznej może wytaczać na rzecz obywateli powództwa o roszczenia alimentacyjne. W postępowaniu przed sądem stosuje się odpowiednio przepisy o udziale prokuratora w postępowaniu cywilnym. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) udziela kierownikowi ośrodka pomocy społecznej upoważnienia do wydawania decyzji administracyjnych w indywidualnych sprawach z zakresu pomocy społecznej należących do właściwości gminy.